Ga naar de inhoud
De eerste Tour de France dateert van eeuwen geleden en werd al wandelend afgelegd. De fiets moest nog worden uitgevonden en volgens sommigen was de aarde plat.
Aan het laatste kwam een eind toen de Victoria, als enig scheepje van het flottielje van de beroemde Portugese zeevaarder Fernão de Magalhães, alias Ferdinand Magellaan in 1522 met succes rond de aarde voer. Daarmee was proefondervindelijk aangetoond dat de aarde rond is. Ter zijde: Ferdinand heeft zelf helaas de eindstreep van deze Volvo Ocean race avant la lettre niet gehaald. Halverwege de globe kwam de koene Portugees op de Filippijnen aan zijn einde, doordat hij het aan de stok kreeg met Lapu Lapu, sindsdien de nationale held van de Filippijnen. Genoemde Lapu wilde liever niet tot het Christendom bekeerd worden. Naar Lapu Lapu is een populaire vis genoemd. Magellaan tekent voor de Magellaanpinguïn.In 1522 was overigens de eerste Tour de France allang een feit, maar dan te voet bij gebrek aan een fiets. Dit voor de huidige toer onmisbare hulpmiddel kwam pas aan begin van de vorige eeuw beschikbaar. Karl Friedrich Christian Ludwig Freiherr Drais von Sauerbronn, alias Karl Drais, zette in 1817 de eerste stappen met zijn draisine, een loopfiets die wordt beschouwd als de voorloper van de fiets. Loopfietsen bestonden al langer, maar de draisine beschikte als eerste over een stuur. Een innovatie, want tot aan Drais kon de loopfiets alleen maar rechtuit. De draisine, ook wel bekend als de dandy horse, draaide desgewenst ook bochtjes, een eigenschap die in 1903 ook goed van pas zou komen bij de eerste Tour de France op de fiets.
Maar daarvoor moesten ook nog de trapper en de fietsketting worden uitgevonden. Dit leidde tot de vélocipède, letterlijk ‘snelle voet’. De meningen over de uitvinder lopen uiteen. In Wikipedia wordt wel de Schotse smid Kirkpatrick MacMillan genoemd. Want had diens geavanceerde vélocipède al niet in 1842 in Glasgow een klein meisje van haar sokken gereden. Het eerste fietsongeluk ter wereld dat de krant haalde. In de Engelse Wikipedia wordt dit krantenstukje opgevoerd als bewijs dat er in Schotland als eerste modern werd gefietst. De Franse Wikipedia trekt dit bewijs uit het ongerijmde in twijfel. Ja, succes kent vele meesters en in het geval van sport ook veel chauvinisme.
In de tweede helft van de 19e eeuw stortten veel uitvinders zich op het verbeteren van het nieuwe vervoermiddel. De vélocipède kreeg een trappedaal en werd i.v.m. het vergroten van de snelheid voorzien van een enorm voorwiel.
De Italianen bleven als fietsland wat achter, zij het dat Leonardo Da Vinci er van wordt verdacht de fiets in de 15e eeuw te hebben uitgevonden. In een schetsboek van Da Vinci trof men in 1960 in de kaft een krabbeltje aan van een fiets aan met gewone wielen, trappers en een fietsketting. Wat ontbreekt zijn een stang,een bel en snelbinders en derhalve wordt buiten Italië aan de echtheid van betreffende schets van de vermaarde uitvinder getwijfeld.
De fiets was aan het einde van de 19e eeuw overal in opkomst. In 1895 snorde een zekere Marie Corre op een fiets van aluminium door heel Frankrijk. Dat motiveerde de sportkrant L’Auto-Velo in 1903 tot een publiciteitsstunt, een fietstocht door heel Frankrijk. Het stuntje was nodig als PR actie tegen de toen al iets langer bestaande sportkrant Le Velo. Laatstgenoemde had met succes bij de rechter bezwaar gemaakt tegen de naam van zijn concurrent, L’Auto-Velo. L’Auto-Velo moest Velo uit zijn naam schrappen en heette daarna L’Auto een bijzondere naam voor een fietskrant. Om de fietsliefhebber toch aan zich te binden bedacht L’Auto de Tour de France. En met succes. Concurrent Le Velo ging een paar jaar later failliet. L’Auto werd pas in 1944 opgeheven omdat het collaboreerde met de Duitse bezetter. Maar ging In 1946 onvervaard verder onder de nieuwe naam L’Equipe. Die organiseerde in 1947 weer een Tour de France op de fiets. L’Equipe en de toer bestaan nog steeds.
Voor de eerste toer in 1903 schreven zich 15 fietsers in. Door het prijzengeld te verhogen werden dat er 60. Een automonteur, een zekere Maurice Garin won de eerste toer met drie uur voorsprong op alle andere wielrenners. In 1904 leek Garin weer zulke goeie benen te hebben. Maar toen bleek dat hij een heel stuk van het parcours met de trein had afgelegd volgde diskwalificatie. Ook ging het gerucht dat zijn eerdere succes te danken was geweest aan de Franse spoorwegen. Vals fietsgedrag zit al sinds zijn eerste editie in de genen van de Tour de France.
De echte Tour de France, de wandeltocht door Frankrijk, had en heeft daar weinig last van. Deze wordt sinds de Middeleeuwen georganiseerd door de Compagnons du Tour de France. De compagnons zijn een Frans gilde van ambachtslieden. De aspirant-gezellen rondden hun opleiding af met een stage van een aantal jaren overal in Frankrijk. Tijdens deze originele Tour de France bivakkeren zij bij ambachtslieden die uit hun eigen streek, hun eigen pays, afkomstig zijn. De toer zit vol rituelen. Gezamenlijke maaltijden, dasje, jasje, in de loge van hun gilde. Na het diner knutselen aan een lastige maquette, het meesterstuk waarmee de aspirant uiteindelijk Compagnon du Devoir kan worden.De gezel heeft een sjerp en een bijzondere wandelstok en de compagnons spreken deels in geheimtaal, want in de middeleeuwen zat de inquisitie de wandelende ambachtslieden strak op de hielen. De Compagnons du Devoir bestaat nog steeds als een maatschappelijk betrokken vakvereniging actief in heel Frankrijk en is nog steeds heel reislustig. De vakbekwaamheid van de compagnons is ook tijdens de per fiets gereden Tour de France te zien aan opvallend vreemd gedraaide kerktorens.
Een pendant van de wandelende compagnons waren de Duitse Wandergesellen. In hun Wanderjahre trokken jonge Duitse timmermannen net als de Franse gezellen van de Compagnons du Devoir na hun schooltijd een jaar of vijf de wijde wereld in om praktische ervaring op te doen.
In Duitsland is dit fenomeen nog steeds bekend als Wanderschaft, Walz, Tippelei en Gesellenwanderung. En de Duitser mag nog steeds graag met flaphoed, wijde bioscoopbroek, knapzak en wandelstok de wereld verkennen. Daarbij speelt vooral heimwee naar de tijd dat folklore nog modern was een belangrijke rol. Een nieuwigheidje is wel de aanwezigheid van mede wandelende dames. Ja de tijden veranderen ook in Duitsland
Duitsland telt tegenwoordig ruim 500 geregistreerde tippelantjes die na hun studie in georganiseerd verband de benen strekken. En met succes, want sinds 2015 doen ze dat onder de paraplu van de UNESCO. Wanderschaft, Walz, Tippelei en Gesellenwanderung worden sindsdien erkend als een immaterieel cultureel erfgoed.
En daar kunnen onze Vierdaagse en de Tour de France nog een puntje aan zuigen.