Categorieën
blog

HOGE NOOT

Carlo Broschi was de Frank Sinatra van de Barok, maar dan wel gecastreerd. Carlo was 350 jaar geleden een van de meest geliefde popsterren van Europa. En dat kwam vooral doordat zijn ouders hem op zijn zevende hadden laten castreren, waardoor de kleine Carlo eeuwig zijn mooie jongensstemmetje behield. Carlo was niet de enige die hiertoe indertijd van zijn buitenboordmotor werd ontdaan. Dat lot trof jaarlijks ruim 4000 Italiaanse bambini. Die pappa en die mamma hoopten dat hun zoontjes na deballotage meer kans hadden om later een gevierd operazanger te worden, dan jongetjes die niet geholpen waren. En als zanger kon je tevens schatrijk worden.

Het verwijderen van testikels remt de groeihormonen van de stembanden. Deze blijven zodoende aan de kleine kant en bewaren hun jeugdige jongemannenklank. Inmiddels groeit het ventje dat de deballotage met succes heeft doorstaan, wel uit tot een veelbelovende jongeman, met een steeds krachtiger vleeslichaam, weinig baard, vaak iets gedeformeerd, maar wel met een blijvend jongeherenkopje. Castreren deed je voor het succes en voor het geld. Onze Carlo kwam overigens uit een rijke familie. Bij hem ging het vooral om het succes als belcanto zanger. Op zangles werden de longetjes van de kleine Carlo intensief getraind, waardoor hij met zijn kinderstemmetje zijn hoge nootjes met grote kracht kon laten klinken. Hij werd al snel onder de artiestennaam Farinelli  in heel Zuid-Italië bekend als  Il Ragazzo  de jongen. In 1722 zong hij voor het eerst in de opera in Rome en overtroefde met zijn stem de trompetist  van het orkest. Zijn noten klonken wonderbaarlijk lang, zuiver, wendbaar en luid. In 1727 versloeg hij in Bologna zijn 20 jaar oudere collega Antonio Bernacchi bij een muzikaal duel in de opera Antigona.

Succes alom met als apotheose dat Farinelli in Spanje werd hij ingezet om koning Filips V van Spanje met zijn zang te genezen van melancholische waanzin. Dat lukte, naar blijkt uit het feit dat de zanger werd bevorderd tot Eerste Minister. Hij werd puissant rijk en ging om met alle groten van de toenmalige wereld onder wie ook Mozart. Maar hij was een bescheiden man en liet zijn rijkdommen bij zijn overlijden in 1782 na aan de armen. In 2006 werd zijn graf in Bologna teruggevonden en werd zijn lichaam opgegraven. Zulks dan om meer te weten te komen van de effecten die castratie heeft op de anatomie van jeugdig gedeballoteerden. De botten van de beroemdste belcanto zanger aller tijden bleken ongewoon lang en stevig te zijn.

De laatste zingende castraat was een zekere Alessandro Moreschi, Hij stierf in 1922. Voor een onwetende luisteraar zal het een raadsel zijn waarom diens oude opnames met veel geruis en gekraak en wat doffe klanken zo waardevol zijn. Moreschi dankt zijn onsterfelijkheid niet aan zijn stem, maar omdat hij de laatste zingende castraat is. Hij betekent het einde van een traditie van 350 jaar oud. En dat had ook iets te maken met de emancipatie van de Roomse kerk. Die worstelde ook in de Barok met het gegeven dat castraten geen kinderen kunnen krijgen. Godsdienstig gesproken woog dit nadeel niet op tegen het voordeel dat er in de kerk geen meisjes en vrouwen nodig waren voor vrome koorzang. Want er staat toch niet voor niets in de brieven van de profeet Paulus aan de Korintiërs te lezen dat vrouwen gedurende samenkomsten in de kerk moeten zwijgen. Deze zwijgteksten, zijn nog steeds onderwerp van een fel debat in Christelijke kring, zij het dat de vrouw tegenwoordig toch ook in de kerk meezingt. Sinds 1878 moest dat wel, want toen verbood Paus Leo XIII het in dienst nemen van castraten.

Niet iedereen was daar aan het einde van de 19e eeuw blij mee. Zo beklaagde de componist Rossini er zich bij zijn collega Wagner over dat hij wel moest stoppen met componeren omdat het theater in volle neergang was door het verdwijnen van de castrati. Men kan zich geen idee vormen van de bekoring van de stem en de volleerde virtuositeit die deze besten der besten, bij gebrek aan iets anders en uit gelukkige compensatie, bezaten, aldus Rossini.

In de romantiek namen de tenor en de bariton het stokje over van de castraat. En tegenwoordig weet de contratenor ondanks zijn mannelijke trots, of wie weet juist dankzij, toch vaak verassend hoge noten te halen. Zulks ook tot genoegen van vrouw en kinderen en natuurlijk ook de gehele LHBTI+ sector